Wanneer wel/geen blockchain?

Paul Bessems, blockchain consultant, 10-05-2018

Je hoort en leest steeds vaker over zin, maar ook over onzin van blockchain. Blockchain kun je zien als een volgende fase van internet. Blockchain maakt het niet alleen mogelijk om informatie te delen, maar ook waardes te verplaatsen van aanbieder naar vrager, zonder instituties zoals contracten en geld. Internet zorgt voor veilig transport van een bericht van A naar B en blockchain voegt daar twee belangrijke functies aan toe: A moet aantonen dat deze de eigenaar is van een waarde die verstuurd wordt en het protocol zorgt ervoor dat A deze waarde maar één keer kan uitgeven. Dit principe moet het mogelijk maken dat het verkopen van een huis straks even eenvoudig is als het versturen van een email.

Moet ik op een blockchain?
Directies en consultants die ze adviseren krijgen steeds vaker te maken met de vraag: ‘Hoe kan mijn organisatie het beste beginnen met blockchain?’ In de jaren negentig kregen ze de vraag: ‘Moeten we wel of niet op het internet?’ Nu komt de vraag: ‘Moeten we wel of niet op een blockchain?’ Het vraagt moed en leiderschap om bij het beantwoorden van deze vraag ook in te zien dat je bestaande functie en businessmodel wel eens zouden kunnen veranderen en uiteindelijk verdwijnen (denk bijvoorbeeld aan de digital camera en Kodak). Ook kan het zijn dat je tegen de hype in moet kunnen beargumenteren waarom blockchain geen goed idee is. Of blockchain zal doorbreken zal niet zozeer afhangen van de techniek als wel van pionierschap en authentiek (digitaal) leiderschap. We hebben moedige mensen nodig om onze eigen menselijke toekomst vorm te geven en dit niet overlaten aan grote techbedrijven en centrale overheden. De meeste organisaties hebben geen technologie legacy, maar een leiderschap legacy. Blockchaintechnologie alleen kan daar onvoldoende aan veranderen.

Blockchain is industrie agnostisch
Ik zie de laatste jaren een explosie van blockchainprojecten. Iedereen wil vanuit competitieperspectief de eerste zijn in de sector. En daar gaan we al de mist in. Blockchain faciliteert vooral organisaties die willen samenwerken, zelfs met concurrenten. Ook is Blockchain industrie agnostisch. Agnostisch, vanuit het perspectief van een organisatiemodel, verwijst naar een concept waar data wordt gegeneraliseerd op een manier dat het kan worden gebruikt tussen verschillende systemen. De term kan ook verwijzen naar IT-systemen of meer specifiek naar blockchaintechnologie, -werkwijzen, -processen en –organisaties. Blockchain is industrie agnostisch als je blockchainorganisaties ontwerpt vanuit gedeelde waardes en organisatieprincipes.

Blockchain is digitale logistiek
Blockchain gaat over het transporteren van een waarde van aanbod (A) naar vraag (B) met consensus over de vraag of het volgende waar is:

Zijn verzender en ontvanger de personen die ze claimen te zijn?
Heeft het transport tussen verzender en ontvanger veilig plaatsgevonden?
Was de verzender de eigenaar van de waarde?
Heeft de verzender de waarde niet meer dan één keer uitgegeven?

Zodra er consensus is over deze vragen, wordt de transactie verwerkt in een blok en een blok in een blockchain. Voor een blockchain maakt het in principe niet uit welke waarde van A naar B gaat. Transport van een waarde van aanbod naar vraag kan worden gezien als het transporteren van een gesloten doos van A naar B. Je kunt de doos openen en een bitcoin, tien bitcoin of het eigendomsbewijs van een huis zien. Het zijn allemaal nullen en enen. Het maakt voor een blockchain niet uit wat er in de doos zit. Een blockchain vervoert steeds een gesloten doos van A naar B. Geld, goederen en diensten, ze kunnen allemaal worden vertaald in bits en bytes en als een (email) bericht ‘vervoerd’ worden van A naar B. Blockchain Organizing gaat dus over het transporteren van bytes en bytes en deze kunnen vertegenwoordigen allerlei soorten producten en diensten uit allerlei branches.

Waarvoor wel gebruiken?
Vanuit het perspectief dat blockchain industrie agnostisch is, zijn er zeer veel toepassingen te bedenken. Enkele voorbeelden:

Inkoop van producten en diensten, denk bijvoorbeeld aan opleidingen. Samen met stakeholders in een business ecosysteem met veel vragers en aanbieders, een niet transparante markt met weinig regelgeving en voldoende innoverend vermogen, worden afspraken gemaakt over de vier processen die altijd plaatsvinden bij een transactie: profileren door de opleidingsaanbieder, selecteren door de cursist en purchase en payment door het bedrijf.
Het opvragen of analyseren van data als een transactie zien. Denk aan het controleren of bij een hypotheekaanvraag het juiste salaris is ingevuld. Zoals voor velen duidelijk zal zijn, ondergaan we een digitale transformatie waarbij de reële fysieke en digitale wereld steeds meer in elkaar groeien tot een enkele moderne geïntegreerde manier van leven en werken. Steeds meer bedrijven zullen databedrijven worden. Hierbij spelen data-organiseren, data-economie en datalogistiek een belangrijke rol. En data zijn makkelijker te organiseren dan fysieke stromen. Nu nog leren dat we niet in een complexe wereld leven, maar deze complex maken.
Tracing & tracking. Denk aan voedselveiligheid waarbij het belangrijk is snel naar de bron van een vergiftiging te kunnen gaan. Via een blockchain kun je terug naar de bron en vanaf dit punt alles volgen tot aan de eindafnemer toe.

Waarvoor niet gebruiken?
Het is geen bewijs van wijsheid wanneer je een blockchain wilt starten binnen je eigen bedrijfsgrenzen of bilateraal met een enkele leverancier. Wanneer ergens goud gevonden wordt zie je de goudkoorts toenemen. Zelfs mensen die niet de moeite nemen zich te verdiepen in wat een blockchain wel en niet kan, ruiken geld en bieden diensten aan of beginnen een blockchain startup. Maar we zitten niet te wachten om een pizza tien seconden sneller te krijgen via een blockchain. Een blockchain, zoals oorspronkelijk bedoelt, werkt in een netwerk van actoren die elkaar niet kunnen vertrouwen. Dat betekent dat je, voordat je blockchaintechnologie toepast, eerst een businessecosysteem van aanbieders en vragers moet opzetten. Je zult eerst een gedeeld informatie- en transactienetwerk moeten ontwerpen en ontwikkelen. Een blockchain binnen een bedrijf is zoiets als een lopende band binnen een ambacht. Wanneer je blockchaintechnologie alleen binnen, of vanuit je eigen bedrijf opzet, is blockchain gewoon een dure databasetechnologie.

Use cases
Er vele voorbeelden te bedenken die op een blockchain kunnen, denk aan:

Identiteit toekennen en waarborgen, bijvoorbeeld voor banken en gemeenten
Inkoop van producten en diensten, zonder inkooporder, factuur of eigen boekhouding
E-portfolio voor werk en een Leven Lang Leren
Elektronisch Patiënten Dossier in de gezondheidszorg
Contracten opstellen, distribueren en veilig opslaan
Belasting: uitkeren van toeslagen en subsidies
Communicatie: organisatie communiceren met medewerkers en consumenten
Supplychain: tussen begin en eind vinden veel transacties en financieringen plaats

Een voorbeeld voor de energiesector
De energiesector ondergaat een transformatie: van zoveel mogelijk energie leveren naar verduurzaming. Van alleen aanbod, naar afstemming tussen vraag en aanbod. Vroeger werd bijvoorbeeld elektriciteit geproduceerd door centrales, nu wordt ook elektriciteit opgewekt door zonnepanelen of lokale energiecoöperaties die een windmolen exploiteren. Gebouwen en buurten wekken samen energie op, fabrieken delen hun restwarmte met de wijk en energie wordt opgeslagen in elektrische auto’s. Bij verdere decentralisatie van vraag en aanbod wordt de afstemming tussen vraag en aanbod van energie steeds belangrijker. Ook de transactiekosten moeten bij kleine transactie omlaag anders worden ze te duur. Microleveringen en payments worden steeds belangrijker. Vraag en aanbod tegen zo min mogelijk frictie bij elkaar brengen is vooral in de energiesector belangrijk, omdat je energie niet altijd gemakkelijk kunt opslaan. Blockchain technologie kan hierin helpen.

Een mogelijke toepassing hiervoor is bijvoorbeeld een campus van een universiteit om vraag en aanbod van energie beter op elkaar af te stemmen binnen de campus en met de directe omgeving om uiteindelijk wellicht een energie neutrale campus te krijgen. Je kunt denken aan bijvoorbeeld het beter meten van de energiebehoefte van gebouwen. Het uitvragen van data uit sensoren en apparaten (Internet of Things) en het antwoord krijgen op vragen, kan ook als een transactie gezien worden en op een blockchain gezet worden. Hierdoor ontstaat een gedeelde werkelijkheid over de specifieke behoefte aan energie en kan het aanbod hierop beter afgestemd worden. Uiteindelijk moet een blockchain ervoor zorgen dat vraag en aanbod zo veel mogelijk decentraal en tegen minimale transactiekosten georganiseerd kan worden.

Zelf een use case behandelen?
In de jaren negentig kwam steeds vaker de vraag naar boven: moeten we wel of niet op het internet en wat kunnen we ermee? Nu komt de vraag of bedrijven wel of niet op een blockchain moeten en hoe ze daarmee kunnen beginnen. Wellicht op je zelf ideeën voor use cases. Deel deze dan binnen en buiten je organisatie:

Welke blockchain use cases zie je zelf vanuit je eigen functie, organisatie of sector?
Welke producten of diensten kun je op een blockchain zetten?
Wie zal blockchain omarmen en wie zal tegenweken en waarom?
Welke weerstanden verwacht je en van wie?

Conclusie
Ik ondersteun de potentie van blockchaintechnologie, maar maak me ook zorgen om de ‘hype’ rondom ‘de blockchain’. Een hype kan een fundamenteel goed idee ook framen en afremmen. Er wordt veel zin, maar ook veel onzin geschreven over blockchain. Ik geloof dat een grote doorbraak van het toepassen van blockchaintechnologie op meerdere gebieden nog jaren, misschien wel decennia kan duren tenzij we snel collectief slimmer worden en naast de blockchaintechnologie ook superieur geachte organisatievormen zoals ‘het bedrijf’, ’de bank’, of ‘de overheid’ fundamenteel innoveren. Maar daar ben ik wat minder optimistisch over. Instituties van een paar honderd jaar oud, verander je niet ‘overnight’. Kern van het succes van blockchain zal naar mijn mening niet technologie zijn, die vindt meestal wel haar weg, maar leiderschap en organiserend vermogen.

Wil je inzichten delen over dit onderwerp, wordt dan bijvoorbeeld partner in de Weconomics Foundation, volg een training bij de Weconet Blockchain Academy en blijf op de hoogte van dit thema.

Voor meer informatie, zie:

Dit delen: